Hiện tượng thức giấc giả hay thức giấc nhầm là khi bạn tin rằng mình đã tỉnh dậy sau giấc ngủ, nhưng thực tế vẫn đang trong trạng thái mơ. Tình trạng ngủ nửa tỉnh nửa mơ này có thể rất sống động và chân thực.
Tình trạng này có thể khiến bạn nghĩ rằng đã thức giấc, đã thực hiện những thói quen buổi sáng và đã bắt đầu một ngày mới. Nhưng thực tế, bạn vẫn còn đang trong giấc ngủ.
Có nhiều điểm tương đồng giữa hiện tượng ngủ không tỉnh dậy (bóng đè) và thức giấc giả. Cả hai trạng thái đều có vẻ rất thực tế và có thể gây lo lắng. Tuy nhiên, những người trải qua thức giấc giả có cảm giác rằng họ có thể di chuyển tự do trong giấc mơ của mình. Trong khi đó, tình trạng bóng đè khi ngủ khiến người trải nghiệm không thể di chuyển, mặc dù họ đã tỉnh.
2. Hiện tượng ngủ không tỉnh dậy xảy ra khi nào?
Chứng tê liệt khi ngủ (hiện tượng bóng đè) xảy ra giữa giấc ngủ REM và sự tỉnh giấc. Điều này xảy ra khi cơ thể đang ở chế độ ngủ nhưng bộ não lại hoạt động. Cụ thể, hai trường hợp thường gặp của hiện tượng ngủ nửa tỉnh nửa mơ là:
Giai đoạn mới bắt đầu chìm vào giấc ngủ (từ trạng thái thức sang ngủ): Lúc này, ý thức giảm dần, não bộ sẽ bước vào trạng thái nghỉ, các cơ giãn ra dần. Tình trạng bóng đè sẽ xảy ra khi não bộ đột ngột hoạt động trong khi các cơ đã giãn hoàn toàn.
Giai đoạn chuẩn bị thức giấc (từ trạng thái ngủ sang thức): Hiện tượng ngủ không tỉnh dậy sẽ xảy ra khi não bộ tỉnh trước khi cơ thể hoàn toàn tỉnh dậy (các cơ hoạt động trở lại bình thường).
Chứng thức giấc giả thường xảy ra khi cơ thể chuyển từ trạng thái ngủ sang trạng thái tỉnh giấc.
Khi bạn chuẩn bị tỉnh dậy từ giấc ngủ: Khi này, bạn có thể bị nhầm tưởng đã tỉnh giấc và bắt đầu chuẩn bị cho ngày mới với các thói quen như vệ sinh cá nhân, đánh răng hay mở điện thoại di động.
Khi bạn tin đã thức dậy nhiều lần liên tiếp sau giấc ngủ: Điều này có thể gây bối rối và khó phân biệt giữa thực tế và giấc mơ, tạo ra một trạng thái mơ màng và không chắc chắn về trạng thái hiện tại, gây ra sự lo lắng và hoang mang, thậm chí là hoảng loạn thường trực.
3. Ngủ không tỉnh dậy có nguy hiểm không?
Thức giấc giả có nguy hiểm không? Về tổng quan, hiện tượng này không gây nguy hiểm cho sức khỏe về mặt vật lý và hiếm khi xảy ra thường xuyên. Tuy nhiên, ngủ không tỉnh dậy thường dẫn đến trạng thái bất an, khó chịu và sợ hãi đối với người gặp phải.
Theo ước tính, có khoảng 10% số người có thể bị bóng đè trong giấc ngủ lặp lại hoặc cảm thấy khó chịu hơn trong lần tái phát. Điều này dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực và gia tăng lo lắng khi đi ngủ. Hậu quả gián tiếp của ngủ không tỉnh dậy là khó chìm vào giấc ngủ, thiếu ngủ hoặc mất ngủ do căng thẳng.
Thức giấc giả, ngủ mơ không tỉnh dậy có nguy hiểm không? Tương tự, câu trả lời là không ảnh hưởng đến sức khỏe vật lý. Tuy nhiên, ngủ nửa tỉnh nửa mơ thường xuyên có thể gây nhầm lẫn và khó chịu vì ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống như đi trễ và có ký ức giả.
Ngoài ra, tình trạng thức giấc giả cũng có thể xảy ra nhiều lần liên tiếp, điều này có thể gây khó chịu nếu người ngủ cảm thấy như họ không thể tỉnh dậy.
4. Nguyên nhân gây ra hiện tượng ngủ không tỉnh dậy
Nguyên nhân chính xác của hiện tượng này hiện nay vẫn chưa được biết rõ. Có nhiều nghiên cứu liên quan đến việc tăng nguy cơ xuất hiện tình trạng này đã dẫn đến nhiều kết quả khác nhau.
Một số yếu tố liên quan có thể khiến bạn bị bóng đè trong giấc ngủ bao gồm:
- Rối loạn giấc ngủ, bao gồm: chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, mất ngủ kinh niên và rối loạn nhịp sinh học.
- Rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý.
- Rối loạn lo âu lan tỏa.
- Rối loạn hoảng sợ.
- Chứng ngủ rũ (narcolepsy) – tình trạng khiến một người đột nhiên ngủ thiếp đi.
- Giấc ngủ bị gián đoạn – ví dụ, do làm việc theo ca hoặc đi máy bay.
- Tiền sử gia đình bị bóng đè khi ngủ.
- Uống rượu.
Đối với hiện tượng thức giấc nhầm hay thức giấc giả, không có nhiều nghiên cứu được thực hiện trong lĩnh vực này. Một số chuyên gia cho rằng tình trạng thức giấc giả là do quá hưng phấn trong giấc ngủ REM. Ngoài ra, hiện tượng này cũng được cho là liên quan chặt chẽ với bóng đè khi ngủ và mất ngủ, đặc biệt là mất ngủ ngắn hạn.
