Hoa Cúc – những đóa hoa tuyệt vời với cánh hoa trắng tinh và trung tâm màu vàng, sẽ truyền tải niềm vui và hạnh phúc. Thật ngạc nhiên khi có hàng trăm loại hoa Cúc khác nhau với tất cả các sắc thái, như giống lá nhám, giống mini, giống Đài Loan, giống sao băng, giống công chúa…
Khi bạn nhìn thấy một cánh đồng hoa Cúc, vẻ đẹp của nó thực sự kinh ngạc. Nhưng khi chúng được trồng trong khu vườn của bạn, tôi tin rằng nó sẽ càng thêm đẹp! Hoa Cúc không chỉ được yêu thích bởi vẻ đẹp giản dị và gần gũi mà còn mang lại một sự trong sáng và trong trẻo qua những đóa hoa nhỏ xinh, trắng tinh.
Bài viết sau đây sẽ giới thiệu đến bạn những ý nghĩa của hoa Cúc trong văn hoá tín ngưỡng Việt Nam.
Nguồn gốc của hoa Cúc
Hoa Cúc là một loài cây cảnh đã xuất hiện từ lâu và được yêu thích trên toàn thế giới. Tuy nhiên, nguồn gốc và ý nghĩa của hoa Cúc đã được nhiều người quan tâm.
Hoa Cúc có tên khoa học là Chrysanthemum và thuộc họ Cúc (Asteraceae). Đây là một trong những loài hoa phổ biến nhất không chỉ ở Việt Nam mà trên khắp thế giới. Hiện nay, có khoảng 1500 loài hoa Cúc khác nhau trên toàn cầu với nhiều hình dáng và màu sắc đa dạng. Điều này cho thấy hoa Cúc có một sự đa dạng sinh học phong phú.
Theo một số tài liệu nghiên cứu, hoa Cúc có nguồn gốc từ Nhật Bản và Trung Quốc từ khoảng 3000 đến 5000 năm trước. Loài hoa này thường xuất hiện trong các tác phẩm văn học, thơ ca, hội họa và điêu khắc, chứng tỏ sức ảnh hưởng văn hóa của hoa Cúc là rất lớn.
Hoa Cúc luôn được xem là một loài hoa đẹp, và ở Việt Nam, nó được xếp vào nhóm tứ quý “Tùng, Cúc, Trúc, Mai”, thể hiện sự ưa chuộng và coi trọng của người Việt đối với loài hoa độc đáo này. Hoa Cúc không chỉ làm đẹp cho cuộc sống mà còn mang lại niềm vui và sự an lành.
Đặc điểm hình thái của hoa Cúc
Vì có nhiều loài Cúc khác nhau trên thế giới, các đặc điểm hình thái của hoa Cúc phải đảm bảo các đặc trưng sau, nếu không thì không thể coi là thuộc họ Cúc:
- Các noãn hoa: Phải nằm trên cùng một nhụy.
- Cụm hoa: Dạng đầu.
- Bầu nhụy: Phân bố dạng cơ bản giữa các noãn.
- Bao phấn: Thuộc dạng hữu tính, các nhị hoa kết hợp với nhau bởi các bao phấn, tạo thành phần ống hoa.
- Quả: Có mào lông, được tạo ra từ một noãn hoa và không bị nẻ khi chín.
- Rễ: Thuộc bộ rễ chùm.
- Tinh dầu: Có chất sesquiterpene, nhưng không có thành phần iridoid.
Hoa Cúc là loài hoa khỏe mạnh có thể sống ở mọi nơi và trong bất kỳ môi trường nào. Hiện nay, có đến 1500 loài hoa Cúc khác nhau trên thế giới, nhưng ở Việt Nam, không phải loài hoa nào cũng phát triển tốt do khí hậu.
Phân loại hoa Cúc
Hoa Cúc có nhiều màu sắc đa dạng và phong phú, phổ biến nhất là cúc vàng, cúc trắng, cúc tím… Hoa Cúc thích ánh sáng, vì vậy nó thích hợp ở những nơi có nhiều ánh sáng mặt trời. Ở Việt Nam, những loài hoa Cúc được yêu thích và trồng là hoa Cúc Thạch Thảo, hoa Cúc Chi, hoa Cúc Mâm Xôi, hoa Cúc Vạn Thọ, hoa Cúc Đồng Tiền, hoa Cúc Thược Dược và hoa Cúc Bất Tử…
Sự tích hoa Cúc
Hoa Cúc là loài hoa nhỏ bé nhưng mang trong mình vô vàn ý nghĩa. Chẳng hạn, Cúc Họa Mi – loài hoa hồn nhiên làm say đắm triệu con tim hay còn được gọi là cúc dại, mang ý nghĩa của hoa trẻ em. Hoa Cúc trắng mỏng manh tinh tế và duyên dáng. Hoa Cúc vàng là lòng kính yêu, quý mến và niềm hân hoan…
Cúc Vạn Thọ – loài hoa mang ý nghĩa trường tồn vĩnh cửu, còn liên quan đến một sự tích nổi tiếng ở Việt Nam. Đó là câu chuyện về tấm lòng hiếu thảo của một người con đối với người mẹ đang lâm trọng bệnh. Dù đã cố gắng chữa bệnh cho mẹ bằng nhiều phương pháp, nhưng tình hình của mẹ không khá hơn.
Chuyện kể rằng có hai mẹ con sống trong cảnh nghèo khó nhưng rất yêu thương nhau. Một ngày, người mẹ trở nặng bệnh và người con đã cố gắng tìm mọi cách để chữa trị nhưng không thành công.
Đối mặt với tình hình đó, Bụt thương tình đã biến thành một cụ già để chỉ cho người con vào rừng tìm bông hoa thần kỳ có số cánh hoa tương ứng với số năm người mẹ còn sống. Người con đã tìm được bông hoa, nhưng trớ trêu thay, bông hoa chỉ có 5 cánh. Người con đã xé nhỏ cánh hoa đến mức không thể đếm được số cánh nữa. Nhờ đó, người mẹ đã khỏi bệnh và sống rất lâu bên người con hiếu thảo của mình.
Bông hoa vàng rực rỡ với nhiều cánh hoa nhỏ đó sau đó trở thành biểu tượng của sự sống, là ước mơ trường tồn, sự hiếu thảo và lòng hiếu thuận của người con đối với mẹ. Ngày nay, bông hoa đó được gọi là hoa Cúc.
Ý nghĩa hoa Cúc trong văn hóa các nước
1️⃣ Ý nghĩa hoa Cúc trong văn hóa tín ngưỡng Việt Nam
Hoa Cúc mọc tự nhiên trên những đồng cỏ hoang vu của hòn đảo Phi Long và được tìm thấy bởi một vị vua ở Trung Quốc. Không chỉ làm đẹp, từ xưa hoa Cúc đã được coi là thảo dược quý hiếm để làm thuốc và các loại chăm sóc sức khỏe, cả làm đẹp.
Tuy nhiên, cũng có nhiều sách ghi lại rằng hoa Cúc có nguồn gốc từ Nhật Bản, được thuần hóa từ những bông hoa cúc dại cách đây hơn 5000 năm.
Trong văn hóa Việt Nam, hoa Cúc đại diện cho sức khỏe, trường thọ và lòng hiếu thuận của con cái dành cho cha mẹ.
2️⃣ Ý nghĩa hoa Cúc trong phong thủy người Việt
Hoa Cúc là loài hoa bền màu, dễ chăm sóc, có hình dạng và màu sắc phong phú. Nó không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn có thể được sử dụng như thức ăn, làm trà hay thuốc. Vì vậy, hoa Cúc rất được yêu chuộng.
Hoa Cúc thích ánh sáng, nhưng không thích ánh nắng mặt trời trực tiếp. Nơi thích hợp nhất để đặt hoa Cúc là trong nhà, bàn công hoặc cửa sổ hướng Nam.
Hoa Cúc mang ý nghĩa của sự sống, phúc lộc và niềm vui. Ý nghĩa của Hoa Cúc Vàng trong văn hóa Việt Nam biểu thị các đức tính cao cả của người Việt Nam như trung, tín, hiếu, nghĩa. Do đó, vào dịp Tết hay Xuân về, mọi người thường trưng hoa Cúc trong nhà, mong muốn những điều tốt đẹp đến với gia đình vào ngày đầu năm mới.
Hoa Cúc còn là loài hoa biểu trưng mùa thu trong bộ tranh Tứ quý: mai, trúc, cúc, tùng. Bộ tranh này có nguồn gốc từ văn hóa Nho giáo và là biểu tượng cho người quân tử.
Hoa Cúc tượng trưng sự trường thọ, tăng thêm phúc phần, có khả năng ổn định khí trường từ trường. Với hình dạng bông tròn, màu vàng tươi sáng, hoa Cúc vàng còn mang ý nghĩa cát tường, trường thọ, nên có thể đặt hoa Cúc trong phòng làm việc.
Ngoài ra, có một số lưu ý khi trồng và chăm sóc hoa Cúc:
- Không nên đặt hoa Cúc trong phòng ngủ, chỉ nên đặt trong phòng khách hoặc ban công phòng khách.
- Không nên đặt hoa Cúc trong nhà bếp hoặc lối vào nhà bếp vì bếp thuộc hành Hỏa, gây mất ý nghĩa cát tường.
- Không nên cắm hoặc trồng một bông hoa Cúc đơn lẻ, vì sẽ hình thành chữ “khốn” và gây bất lợi cho sự bình an trong gia đình.
- Khi chọn mua hoa Cúc, hãy chú ý chọn những cây đang tràn đầy sức sống, hình dáng đẹp, để biểu thị sự cát tường may mắn. Chọn hoa Cúc đã bắt đầu nở, lá không bị sâu, màu sắc tươi sáng, nhiều hoa nhiều nụ và non tốt.
3️⃣ Ý nghĩa hoa Cúc trong văn hóa Nhật Bản
Hình ảnh hoa Cúc xuất hiện nhiều trong tuyển tập thơ Kokin Wakashū được biên soạn trong thời Heian (794 – 1185). Tập thơ này chỉ ra rằng hoa Cúc là một loài hoa thường xuất hiện trong hoàng tộc, không chỉ vì tác dụng y học đa dạng mà còn vì vẻ đẹp thanh thoát của nó. Nhiều người tin rằng hoa Cúc đã trở thành biểu tượng hoàng gia khi Thiên Hoàng Go-Toba chọn loài hoa này làm biểu tượng cá nhân của mình.
Ở Nhật Bản, hoa Cúc là biểu tượng của nhà vua và đất nước. Hoa Cúc là dấu hiệu của hoàng tộc, không ai được sử dụng biểu tượng này ngoại trừ Thiên hoàng. Hoa Cúc là biểu tượng của sự quyền quý, giàu có và cao quý. Các gia đình quý tộc hoặc có quan hệ thân thiết với hoàng gia mới có thể sử dụng hình ảnh hoa Cúc trên con dấu. Biểu tượng quốc huy của Nhật Bản là hoa Cúc màu vàng cam với 16 cánh hoa bao quanh hình tròn ở giữa, đại diện cho Nhật Bản – đất nước mặt trời mọc.
Vì thế, hoa Cúc ở Nhật Bản mang ý nghĩa của sự trường thọ, trẻ trung, quý phái và tấm lòng lương thiện, là những đức tính cao quý của con người. Hoa Cúc thường xuất hiện trên các đồ trang trí, họa tiết kiến trúc, phụ kiện, đồ sứ, kimono và các đồng xu.
4️⃣ Ý nghĩa hoa Cúc trong văn hóa Trung Quốc
Ở Trung Quốc, hoa Cúc là biểu tượng của sự trường tồn. Ý nghĩa này bắt nguồn từ một sự tích về hoa Cúc ở Trung Quốc, kể về một loại thảo dược mang lại sự sống vĩnh cửu cho con người.
Loài cây duy nhất mọc trên hòn đảo Phi Long và chỉ người con trai trẻ tuổi mới có thể hái. Một vị vua đã tuyển chọn hai mươi bốn chàng trai can đảm nhất để đi tìm loài thảo dược này. Dù đã trải qua nhiều gian nan, những chàng trai đã tìm được hoa Cúc và mang về đất nước của mình. Từ đó, hoa Cúc đã trở thành biểu tượng của sự trường tồn.
Một thành phố ở Trung Quốc được đặt tên là Chu-Hsien (thành phố của hoa Cúc) vì tình quý giá của hoa Cúc. Đến ngày nay, hoa Cúc vẫn được khắc trên đồng xu Nhân dân tệ.
Trên đây là tóm tắt ý nghĩa của hoa Cúc trong văn hoá Việt Nam và một số nước phương Đông. Nếu bạn quan tâm đến cách trồng và chăm sóc hoa Cúc, hãy liên hệ với Huyền Đồ để biết thêm thông tin.
