Buồn ngủ ban ngày quá mức là một trong những vấn đề về giấc ngủ phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 20% dân số. Những người có cảm giác buồn ngủ nhiều thường có nguy cơ cao gặp tai nạn giao thông và các sự cố liên quan đến công việc. Có nhiều nguyên nhân gây ra cảm giác buồn ngủ, việc tìm ra nguyên nhân sẽ giúp cải thiện điều trị.

1. Khi nào cảm giác buồn ngủ là không bình thường?

Buồn ngủ là một trạng thái sinh lý để thúc đẩy cơ thể vào giấc ngủ. Mọi người bình thường cần ngủ 6 đến 9 tiếng mỗi đêm. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy buồn ngủ nhiều vào ban ngày và ảnh hưởng đến công việc và hoạt động hàng ngày, có thể cơ thể bạn đang gặp vấn đề. Buồn ngủ ban ngày không phải là một rối loạn, đó chỉ là một triệu chứng, một hậu quả do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra.

Thông thường, người bệnh đi khám vì lý do “ngủ quá nhiều”, “buồn ngủ nhiều”. Một số người có thể mô tả là cảm thấy “mệt mỏi”, “uể oải”, “chậm chạp”, “lừ đừ”. Những tính từ này thật sự khá mơ hồ. Do đó, các bác sĩ thường cần phải đánh giá kỹ lưỡng để biết chính xác triệu chứng của bệnh nhân là gì. Mệt mỏi đặc trưng bởi năng lượng thấp hoặc thậm chí không có. Họ chỉ cần nghỉ ngơi, không nhất thiết phải ngủ.

2. Nguyên nhân gây buồn ngủ ban ngày

Buồn ngủ ban ngày nhiều là triệu chứng hoặc hậu quả của nhiều rối loạn khác nhau. Nó có thể là triệu chứng của các rối loạn giấc ngủ tự nhiên như chứng mất ngủ hoặc hậu quả của các rối loạn giấc ngủ như thiếu ngủ, rối loạn ngưng thở khi ngủ, và nhiều loại thuốc và bệnh tâm thần khác cũng có thể gây buồn ngủ ban ngày. Tuy nhiên, rối loạn nguyên phát ít gặp hơn so với các rối loạn khác.

Các nguyên nhân phổ biến của buồn ngủ ban ngày quá mức:

Thiếu ngủ

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của buồn ngủ. Nó xảy ra ở những người khỏe mạnh sau khi giảm thời gian ngủ ban đêm. Triệu chứng thiếu ngủ có thể xảy ra chỉ sau một đêm mất ngủ. Người thường xuyên bị thiếu ngủ thường không nhận ra sự suy giảm nhận thức và hiệu suất làm việc của mình.

Một điều đặc biệt là hầu hết các trường hợp mất ngủ mãn tính gây ra sự tăng tỉnh thức hơn là buồn ngủ. Sự xuất hiện của buồn ngủ ban ngày quá mức ở một bệnh nhân bị mất ngủ thường đi đôi với những rối loạn khác như rối loạn ngưng thở khi ngủ hoặc rối loạn tâm trạng.

Tác dụng của thuốc, chất

Buồn ngủ là tác dụng phụ phổ biến nhất của các loại thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương. Quá trình điều chỉnh giấc ngủ và tỉnh táo là một quá trình phức tạp liên quan đến nhiều yếu tố và hệ thống. Không có chất thần kinh duy nhất nào là cần thiết hoặc đủ để kiểm soát giấc ngủ. Tuy nhiên, hầu hết các loại thuốc an thần hoặc gây ngủ đều tác động lên một hoặc nhiều chất dẫn truyền thần kinh điều hòa giấc ngủ – tỉnh táo.

Một số loại thuốc có tác dụng phụ gây buồn ngủ thường gặp bao gồm:

• Thuốc an thần, gây ngủ.
• Thuốc chống co giật.
• Thuốc chống trầm cảm.
• Thuốc chống loạn thần.
• Thuốc phiện, á phiện.
• Thuốc chống nôn.
• Thuốc dị ứng.

Ngoài ra, một số chất khác như rượu, cần sa, heroin cũng có thể gây buồn ngủ ban ngày. Sử dụng các chất kích thích như ma túy đá, cocain trong thời gian dài cũng có thể khiến bạn mất ngủ ban đêm và buồn ngủ ban ngày.

>> Cần sa, Ma túy đá, Heroin: Bạn đã thực sự hiểu hết

Hội chứng ngưng thở lúc ngủ (OSA)

Buồn ngủ ban ngày quá mức là triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng ngưng thở lúc ngủ. Đây là một rối loạn giấc ngủ do tắc nghẽn đường hô hấp trên. OSA dẫn đến cơn ngưng thở hoặc giảm nhịp thở khi ngủ. OSA được xác định khi có ít nhất 5 cơn ngưng thở hoặc giảm nhịp thở mỗi giờ ngủ. Điều này dẫn đến sự thiếu oxy trong não và kích thích việc hô hấp trở lại.

Ở người lớn từ 30 đến 60 tuổi, khoảng 23% phụ nữ và 16% đàn ông mắc OSA cảm thấy buồn ngủ ban ngày quá mức. Tuy nhiên, cũng có rất nhiều người không được chẩn đoán bị OSA. Một nghiên cứu ước tính rằng 93% phụ nữ và 82% đàn ông mắc OSA từ trung bình đến nặng không được chẩn đoán. Đồng thời, nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ cũng tăng lên do tuổi tác và tình trạng béo phì.

Các nguyên nhân thứ phát khác gây buồn ngủ

Nhiều bệnh lý y khoa có thể gây ra cảm giác buồn ngủ ban ngày, bao gồm:

• Bệnh thần kinh trung ương như chấn thương đầu, đột quỵ, khối u, viêm não…
• Bệnh tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, rối loạn nhịp sinh học như jet lag, làm việc ca đêm, hội chứng chân không yên…
• Suy giáp, thiếu máu mạn…

Ngủ nhiều nguyên phát

Ngủ rũ là rối loạn phổ biến nhất trong số các rối loạn ngủ nhiều nguyên phát. Bệnh này đặc trưng bởi sự mất tỉnh táo và nhanh chóng rơi vào trạng thái ngủ. Ngủ rũ xảy ra nhiều lần trong ngày và thường đi kèm với sự mất khả năng cử động tay chân trước khi ngủ.

3. Hậu quả của buồn ngủ ban ngày

Buồn ngủ ban ngày ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu suất và chức năng của bạn. Cảm giác mệt mỏi, mất tập trung, lơ đễnh, hay phạm lỗi khiến cho khả năng học tập và làm việc giảm sút. Lái xe khi buồn ngủ và mất tập trung không chỉ nguy hiểm cho bản thân mà còn nguy hiểm cho người khác. Tai nạn liên quan đến buồn ngủ đã xảy ra do sự giảm tập trung.

Hơn nữa, giấc ngủ kém khiến cơ thể không thể phục hồi hoàn toàn. Theo thời gian, nó cũng tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính nguy hiểm như bệnh tim mạch, tiểu đường, đột quỵ…

4. Bác sĩ sẽ chẩn đoán như thế nào?

Một bệnh sử chi tiết, cuộc khám kỹ càng và các xét nghiệm hỗ trợ sẽ cần thiết để bác sĩ chẩn đoán bệnh. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng liên quan, bao gồm cả bệnh lý hiện tại và thuốc đang sử dụng. Thông tin từ người ngủ chung cũng rất hữu ích trong việc xác định nguyên nhân.

Việc ghi lại hoạt động giấc ngủ qua đêm là một phương pháp hữu ích để chẩn đoán hội chứng ngưng thở lúc ngủ và rối loạn ngủ rũ.

5. Điều trị buồn ngủ ban ngày như thế nào?

Nguyên tắc điều trị cơ bản của buồn ngủ ban ngày là giải quyết nguyên nhân gây ra nó. Nếu nguyên nhân là thuốc, hãy xem xét ngừng hoặc thay đổi thuốc. Đối với các bệnh lý y khoa, việc điều trị và kiểm soát tốt sẽ giải quyết được nguyên nhân gây buồn ngủ. Với hội chứng ngưng thở lúc ngủ, việc sử dụng các thiết bị áp lực dương (CPAP) trong khi ngủ có thể cải thiện triệu chứng buồn ngủ đối với hầu hết bệnh nhân. Ngoài ra, còn có một số loại thuốc giúp tăng tình trạng tỉnh táo để hỗ trợ nếu nguyên nhân không thể giải quyết. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được bác sĩ kê đơn, kiểm soát và theo dõi kỹ, do có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm và nghiện.

Buồn ngủ ban ngày ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng học tập và làm việc. Tìm ra nguyên nhân giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn.

Trích nguồn: Huyền Đồ